سوال بسیار مهم و متداولی است. پاسخ به این سوال نیاز به توضیح مختصر اما دقیقی از مفاهیم حقوقی دارد.
پاسخ کوتاه و مستقیم:
فهرست محتوا
خیر. بر اساس قانون مدنی ایران، مهریه به اقساط تقسیم نمیشود و به محض عقد نکاح، تمام آن به صورت یکجا به زن تعلق می گیرد. بنابراین، مفهومی به نام “پیش قسط” یا “قسط اول” به صورت قانونی برای مهریه وجود ندارد.
توضیح کامل و حقوقی:
برای درک بهتر این موضوع، باید چند مفهوم کلیدی را بدانید:
-
طلب حال بودن مهریه: مهریه به محض انعقاد عقد نکاح، طلب حال از مرد (مدیون) است. این یعنی زن (طلبکار) میتواند بلافاصله و به صورت یکجا تمام مهریه خود را مطالبه کند. تقسیمبندی و اقساطی کردن، یک توافق دو طرفه است نه یک قانون.
-
تقسیط مهریه چگونه اتفاق میافتد؟
-
تنها در یک صورت مهریه اقساطی میشود: توافق و قرارداد بین زوجین (یا در هنگام عقد یا پس از آن).
-
این توافق معمولاً یا در قباله ازدواج (ستون شرط های ضمن عقد) نوشته میشود یا در یک قرارداد جداگانه بعد از عقد بین طرفین تنظیم میگردد.
-
در این توافق، طرفین مشخص میکنند که مثلاً مهریه ۱۰۰ میلیون تومانی به ۲۰ قسط ۵ میلیون تومانی در تاریخهای مشخص تقسیم میشود.
-
-
چرا مردم از عبارت “پیش قسط” استفاده میکنند؟
-
این عبارت بیشتر یک اصطلاح غیررسمی و عرفی است.
-
معمولاً وقتی زوجین برای تقسیط مهریه به توافق میرسند، ممکن است مرد بخشی از اولین قسط یا مبلغی را به عنوان نشانه حسن نیت و آغاز فرآیند پرداخت، به همسرش بپردازد. به این مبلغ در گفتگوهای عامیانه “پیش قسط” گفته میشود، اما از نظر حقوقی، این مبلغ اولین قسط از اقساط توافق شده یا بخشی از مهریه است.
-
پیش قسط مهریه ۱۴۰۴
پیشپرداخت مهریه در سال ۱۴۰۴ نسبت به سالهای گذشته تغییر خاصی نداشته و قانونگذار در قوانین مربوط به مهریه و اعسار، مقدار معینی برای اقساط یا پیشپرداخت آن تعیین نکرده است. همچنین، هیچ ملاک و معیاری مشخص برای این امر تعیین نشده و به طور کلی، اختیار تعیین اقساط و پیشپرداخت اولیه به قاضی مسئول پرونده واگذار شده است.
قاضی مربوطه معمولاً با در نظر گرفتن نوع و مقدار مهریه، پس از ارزیابی وضعیت مالی زوج و دفاعیات زوجه، نسبت به تعیین پیشپرداخت و تعداد یا مبلغ اقساط اقدام میکند.
در پرداخت اقساط مهریه، باید به این نکته توجه داشت که مبلغ و تعداد اقساط برای هر فرد یکسان نیست و قاضی ممکن است با توجه به درآمد زوج و اطلاعات مربوط به اموال او، تصمیمگیری لازم را در خصوص تعیین میزان پیشپرداخت و تعداد اقساط انجام دهد.
اگر زوج توانایی پرداخت یکجا مهریه تا ۱۱۰ سکه را نداشته باشد، میتواند از طریق دفاتر خدمات قضایی درخواست اعسار خود را ثبت کرده و مستندات مربوط به اموال و داراییهای خود را از تاریخ ارائه درخواست مهریه تا یک سال قبل، با معرفی دو شاهد به دادگاه ارائه دهد.
علاوه بر این، در صورتی که زوج اعسار یا عدم توانایی خود را در پرداخت مهریه به دادگاه اعلام کند و دادگاه به نفع او رأی دهد، این رأی ظرف ۲۰ روز در دادگاه تجدیدنظر استان قابل تجدیدنظر و اعتراض خواهد بود.
حداقل پیش قسط مهریه
بر اساس قانون جدید مهریه در سال ۱۴۰۴، حداقل پیش قسط مهریه معادل ۱۰ درصد از کل مبلغ مهریه تعیین شده است. به عنوان مثال، اگر مهریه یک زوج یک میلیارد تومان باشد، پیش قسط ابتدایی آن ۱۰ میلیون تومان خواهد بود.
اگر زوج بتواند ثابت کند که به دلیل اعسار قادر به پرداخت مهریه نیست، ممکن است مبلغ پیش قسط کمتر از ۱۰ درصد تعیین شود. در این حالت، دادگاه با در نظر گرفتن شرایط مالی زوج، میزان پیش قسط را مشخص میکند.
علاوه بر این، در صورتی که زوج بخواهد مهریه را به صورت اقساطی پرداخت کند، ممکن است دادگاه از او بخواهد که به علاوه اقساط، یک پیش قسط نیز ارائه دهد. در این موارد، میزان پیش قسط به تشخیص دادگاه تعیین خواهد شد.
جدول اقساط مهریه ۱۴۰۴ |
||
|---|---|---|
| مبلغ مهریه | تعداد اقساط | مبلغ هر قسط |
| تا یک میلیارد تومان | ۱۰۰ قسط | ۱۰ میلیون تومان |
| یک میلیارد تا سه میلیارد تومان | ۲۰۰ قسط | ۱۵ میلیون تومان |
| سه میلیارد تا پنج میلیارد تومان | ۳۰۰ قسط | ۲۰ میلیون تومان |
| پنج میلیارد تا هفت میلیارد تومان | ۴۰۰ قسط | ۲۵ میلیون تومان |
| بیش از هفت میلیارد تومان | ۵۰۰ قسط | ۳۰ میلیون تومان |
نداشتن پیش قسط مهریه
زمانی که زوج برای دریافت مهریه خود مراحل قانونی را طی کرده و دادگاه حکم به پرداخت مهریه از سوی او صادر کرده است، مسئله عدم وجود پیش قسط مهریه مطرح میشود. در این وضعیت، اگر مرد نتواند کل مبلغ مهریه را بهصورت یکجا بپردازد، میتواند درخواست اعسار و تقسیط مهریه را به دادگاه تسلیم کند.
پس از بررسی مدارک ارائهشده و در صورت نیاز به انجام تحقیقات و مشاوره با زوجه، دادگاه مقدار پیش قسط را تعیین کرده و مهریه را به اقساط تقسیم میکند. در صورتی که پیش قسط مشخص شده پرداخت نشود و زوجه شکایتی در این زمینه مطرح کند، دادگاه ممکن است حکم جلب مرد را صادر کند.
در چنین شرایطی، اگر مرد بتواند از زوجه زمانی بگیرد و رضایت او را جلب کند، این امکان برای او فراهم میشود که درخواست جدیدی برای اعسار و تعدیل مبلغ پیش قسط ارائه دهد. لازم به ذکر است که بهطور کلی نمیتوان پیش قسط مهریه را بهطور کامل حذف کرد، بلکه تنها در موارد خاص و با ارائه دلایل معتبر و قابل قبول میتوان میزان آن را کاهش داد. شرایط مربوط به تقسیط مهریه یا تعیین پیش قسط بسته به وضعیت شغلی و مالی مرد ممکن است متفاوت باشد.
-
تقسیط مهریه برای مرد بیکار
تقسیم مهریه برای مردانی که شغل ندارند به دلیل عدم وجود درآمد ثابت، امری دشوار و تقریباً غیر ممکن است. بنابراین، درخواست مهریه از افراد بیکار عملاً عملی نیست و تنها در صورتی میتوان آن را پیگیری کرد که زوج به حبس محکوم شود.
برعکس، تقسیم مهریه برای کارمندان دولت به دلیل داشتن شغل پایدار و درآمد مشخص، فرآیندی آسان و در دسترس است. در این حالت، پس از انجام مراحل قانونی، امکان کسر اقساط مهریه از حقوق کارمند فراهم میشود و مبلغ پیشقسط و اقساط مربوطه به صورت اتوماتیک از حقوق آن فرد کسر خواهد شد.
-
نحوه تقسیط مهریه برای کارگران
تقسیم مهریه برای کارگران میتواند از نظر شرایط متفاوت باشد. به عنوان مثال، برای کارگرانی که تحت پوشش بیمه و دارای استخدام رسمی هستند، فرآیند تقسیط مهریه و دریافت پیش قسط به طور نسبی سادهتر است و پس از انجام مراحل اداری، این فرآیند به راحتی قابل پیگیری میباشد.
در مقابل، برای کارگران روزمزد، به دلیل عدم وجود ثبات شغلی، تقسیط مهریه به چالشی بزرگ تبدیل میشود. اگر همسر در این زمینه همکاری نکند، کارگران روزمزد با مشکلات بیشتری مواجه خواهند شد. در واقع، این افراد میتوانند به راحتی به بهانه نداشتن کار و شرایط مالی دشوار، از پرداخت پیش قسط یا اقساط مهریه اجتناب کنند.
-
نحوه تقسیط مهریه برای کارمندان دولت
روش تقسیط مهریه برای کارکنان دولت به این صورت است که اگر آنها بتوانند ناتوانی خود را در پرداخت یکجا و دفعتاً مهریه به دادگاه ثابت کنند، به عبارتی دیگر، اگر هیچ مالی اعم از منقول و غیر منقول به نام آنها در اداره ثبت وجود نداشته باشد.
پس از درخواست تقسیط مهریه از سوی زوج و تأیید دادگاه، مراحل اداری لازم انجام میشود و در صورتی که زوج کارمند باشد، اقساط مهریه از حقوق او کسر خواهد شد.
طبق ماده ۹۶ قانون اجرای احکام، اگر کارمندان سازمانها و موسسات دولتی یا خصوصی پس از طلاق، همسر جدید و فرزندی داشته باشند، یک چهارم از حقوق و مزایای آنان برای پرداخت مهریه همسر سابق کسر میگردد. اما اگر زوج پس از طلاق به تنهایی زندگی کند و فرزندان با او نباشند، یک سوم از حقوق او برای تسویه اقساط مهریه کسر خواهد شد.
علاوه بر این، در صورتی که در حین پرداخت اقساط مهریه، مالی از طرف مرد به دادگاه معرفی شود، پس از توقیف آن مال، با توجه به ارزش آن، تمامی یا بخشی از مبلغ مربوطه به زوجه پرداخت خواهد شد.
تماس با وکیل مال
درخواست مشاوره فوری
جمعبندی و توصیه مهم:
-
هیچ گونه الزام قانونی برای پرداخت مهریه به صورت قسطی وجود ندارد.
-
تمامی شرایط مربوط به تقسیط، مبلغ هر قسط، زمان پرداخت و حتی بخشش مهریه، باید به صورت کتبی و در قالب یک توافقنامه ثبت شود تا از بروز اختلافات آینده جلوگیری کند.
-
اگر قصد تقسیط مهریه را دارید، حتماً این شرط را در زمان عقد و در قباله ازدواج قید کنید یا پس از عقد، یک توافقنامه محضری تنظیم نمایید.
توصیه نهایی: برای جلوگیری از هرگونه سوءتفاهم یا مشکل حقوقی در آینده، از به کار بردن اصطلاحات غیررسمی مانند “پیش قسط” خودداری کرده و تمامی توافقات خود را به طور شفاف و مکتوب ثبت کنید. در صورت نیاز، مشاوره با یک وکیل خانواده و یا وکیل مهریه میتواند بسیار راهگشا باشد.