تفاوت دیه و ارش

تفاوت دیه و ارش در قانون مجازات اسلامی (بررسی کامل + جدول مقایسه)

در نظام حقوقی ایران، دو مفهوم “دیه” و “ارش” به عنوان راهکارهای جبران خسارت ناشی از آسیبهای بدنی و جانی مطرح میشوند. بسیاری از مردم این دو اصطلاح را به جای هم استفاده میکنند، در حالی که تفاوتهای اساسی بین آنها وجود دارد. این مقاله به زبان ساده و با استناد به قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲، به بررسی دقیق تفاوتهای دیه و ارش میپردازد.

تعریف دیه و ارش

دیه چیست؟

دیه مبلغ مشخصی است که در قانون برای قتل غیرعمد یا آسیبهای وارد شده به اعضای بدن تعیین شده است. دیه دارای نرخ ثابت سالانه است که توسط قوه قضاییه اعلام میشود (در سال ۱۴۰۳ معادل ۶۰۰ میلیون تومان است).

ارش چیست؟

ارش خسارتی است که برای آسیبهایی پرداخت میشود که میزان مشخصی در قانون ندارند. مقدار ارش بر اساس نظر کارشناس و با توجه به میزان آسیب وارد شده تعیین میشود.

جدول مقایسه تفاوتهای کلیدی دیه و ارش

موارد پرداخت دیه (بر اساس قانون)

1. قتل غیرعمد (ماده ۴۴۹)

2. قطع عضو (مثلاً قطع دست = دیه کامل)

3. نقص عضوهای مشخص (مثلاً کوری یک چشم = نصف دیه کامل)

4. سقط جنین (بسته به سن جنین)

موارد پرداخت ارش (بر اساس قانون)

1. آسیبهایی که دیه معین ندارند (ماده ۴۴۹)

   • شکستگی استخوان بدون نقص عضو

   • ضرب و جرح منجر به خونریزی

   • آسیبهای دندانی جزئی

2. کاهش عملکرد عضو بدون نقص کامل

   • کاهش بینایی (بدون کوری کامل)

   • کاهش شنوایی (بدون کر شدن کامل)

3. آسیبهای روحی و روانی (در صورت اثبات رابطه سببیت)

نحوه محاسبه دیه و ارش

محاسبه دیه

• دیه کامل در سال ۱۴۰۳: ۶۰۰ میلیون تومان

• دیه اعضا بر اساس مقادیر مشخص:

  • دیه یک دست = دیه کامل

  • دیه یک چشم = نصف دیه کامل

  • دیه یک انگشت = یک دهم دیه کامل

محاسبه ارش

ارش = (درصد آسیب × دیه کامل سال جاری)

• مثال: اگر پزشکی قانونی تعیین کند آسیب وارده ۲۰% است:

  • ۲۰% × ۶۰۰ میلیون تومان = ۱۲۰ میلیون تومان ارش

مراحل دریافت دیه و ارش

برای دریافت دیه:

1. طرح شکایت در دادگاه

2. اثبات جنایت (قتل یا نقص عضو)

3. صدور حکم بر اساس مقادیر قانونی

4. پرداخت توسط مسئول

برای دریافت ارش:

1. طرح شکایت و ارائه مدارک پزشکی

2. تعیین درصد آسیب توسط پزشکی قانونی

3. ارزیابی قاضی بر اساس نظر کارشناس

4. تعیین مبلغ و پرداخت

سؤالات متداول 

۱. آیا ارش میتواند از دیه کامل بیشتر شود؟

خیر، ارش حداکثر معادل دیه کامل خواهد بود.

۲. آیا برای یک آسیب هم دیه و هم ارش تعلق میگیرد؟

خیر، برای یک آسیب یا دیه پرداخت میشود یا ارش.

۳. آیا ارش برای حیوانات هم پرداخت میشود؟

بله، در صورت آسیب به حیوانات متعلق به شخص نیز ممکن است ارش تعلق بگیرد.

۴. تفاوت ارش و دم چیست؟

دم به دیه قتل گفته میشود، در حالی که ارش برای آسیبهای غیرکامل است.

نتیجه گیری

در حالی که دیه برای خسارات مشخص با میزان تعیین شده در قانون پرداخت میشود، ارش راهکاری انعطافپذیر برای جبران آسیبهایی است که میزان ثابتی ندارند. آگاهی از این تفاوتها به ویژه در پروندههای حقوقی مربوط به ضرب و جرح بسیار حائز اهمیت است.